To OXI των αφανών

Ματθαίος Πόταγας, προς τους Γερμανούς κατακτητές:

«Σταθείτε! Δεν θα μας σκλαβώσετε! Είμαι εδώ μόνος. Αλλά η Ελλάδα ολόκληρη ακολουθεί!».

Δύο μαρτυρίες :

1η μαρτυρία του Χρήστου Κουτσούγερα, (arcadians.gr):

«Ένα παιδί 18 χρονών στην Βυτίνα ο Ματθαίος Πόταγας συγχρόνως σχεδόν, λες και είχαν συνεννοηθεί με το Σάντα και τον Γλέζο που κατεβάσανε την σημαία από την Ακρόπολη, αυτό το παιδί των 18 χρόνων στην Βυτίνα δεν μπορούσε να συμβιβαστεί στην ιδέα ότι η πατρίδα υποδουλώθηκε, ότι θα ζει σκλάβος. Και κατάμονος μόνος χωρίς να είναι οργανωμένος πουθενά, ούτε είχε παρέα, πήρε το πιστόλι του πατέρα του το γέμισε και πήγε στην θέση Κουτρουμπή αφού έμαθε, μαθεύτηκε στην Βυτίνα ότι θα περάσουν οι Γερμανοί, πήγε στην θέση Κουτρουμπή σε ένα βράχο στην στροφή του δρόμου και όρθιος ο Ματθαίος Πόταγας μόλις ήρθαν οι Γερμανοί άδειασε το πιστόλι στα σιδερένια αυτοκίνητα των Γερμανών. Τι να έκανε δηλαδή. Σταματήσανε οι Γερμανοί, κάνουν μία κυκλική κίνηση, το πιάσανε το παιδί και του λιώσανε το κεφάλι στο σημείο εκείνο που διάλεξε να στήσει την ενέδρα. Αυτό έκανε ο ΜατθαίοςΠόταγας».

2η μαρτυρία του Μ.Γλέζου, που σε συνεντεύξεις που έχει δώσει, επιμένει να αρνείται  τον τίτλο του πρώτου αντισασιακού, διευκρινίζοντας ότι επάξια ανήκει στον Μάθιο (Ματθαίο) Πόταγα. 

Απόσπασμα από το βιβλίο του  Μανώλη Γλέζου «Εθνική Αντίσταση 1940 -1945», Εκδόσεις Στοχαστής, 2006: 

«Το μεσημέρι της 2ας Μαΐου 1941, ο 17χρονος μαθητής της Ε΄ Γυμνασίου του Βαρβακείου από τη Βυτίνα, Μάθιος Πόταγας, πετάχτηκε άοπλος στη μέση του δρόμου, ύψωσε το χέρι και φώναξε στη φάλαγγα των αρμάτων μάχης των ναζί που έφτασαν στη γέφυρα Κουτρουμπή, στο δημόσιο δρόμο, που περνούσε έξω από τη Βυτίνα: «Σταθείτε. Δεν θα μας σκλαβώσετε. Είμαι εδώ μόνος. Αλλά η Ελλάδα ολόκληρη ακολουθεί». Έκπληκτος ο διοικητής της φάλαγγας, ρώτησε το διερμηνέα, τι λέει αυτό το παιδί. Όταν ο διερμηνέας του εξήγησε, ο διοικητής με το αυτόματό του σκότωσε τον Πόταγα. Αλλά δεν έφτανε στον ναζί αξιωματικό μόνον ο θάνατος. Διέταξε τους στρατιώτες του και με έναν ογκόλιθο συνέθλιψαν το κεφάλι του νέου που τόλμησε να υψώσει το ανάστημά του απέναντι στο Γ΄ Ράιχ και το στρατό του…».

Νο 2 Άνθρωποι και ανθρωπάκια

της Φραγκίσκας Μεγαλούδη

Σήμερα πήγα τον γιο μου να δει την παράσταση «Ένα παιδί μετράει τα άστρα»– βασισμένη στο γνωστό βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη. Και ενώ θα μπορούσα να γράψω πολλά για την παράσταση, θα ήθελα απλά με αφορμή αυτό το έργο να μοιραστώ μια ιστορία.
 
Μέχρι τις αρχές του 2016 ζούσαμε στη Νιγηρία. Το σπίτι μας ήταν στην πρωτεύουσα Abuja, μια άχρωμη πόλη όπου, λόγω ή με αφορμή, την απειλή της Μπόκο Χαράμ, υπήρχε απαγόρευση της κυκλοφορίας το βράδυ εκτός του κέντρου και παντελής απαγόρευση σε περιοχές γύρω από την πρωτεύουσα. Πάντα αδιαφορούσα για τις απαγορεύσεις και, μαζί με την Charity, μια νεαρή νιγηριανή που κάναμε παρέα, επισκεφτήκαμε το χωριό της, περίπου μια ώρα από την Abuja.
 
Όποτε επισκέπτομαι χωριά, για κάποιο λόγο που μάλλον έχει να κάνει με την προηγούμενη ζωή μου ως «δασκάλα», πάντα ζητάω να δω το σχολείο. Ένα φτωχικό κτήριο με πολλά παιδιά που περιφέρονταν, ενώ ένα αγοράκι μού έκανε ιδιαίτερη εντύπωση γιατί είχε κολλήσει το κεφάλι του στο παράθυρο και κοιτούσε κλεφτά μέσα στην τάξη.

Δεν χρειάστηκε να το σκεφτώ παραπάνω. Εδώ δεν σήκωνε προγράμματα ΜΚΟ, και αιτήσεις και assessments και «expats» με μισθούς χιλιάδων ευρώ για να «βοηθήσουν» τους «επωφελούμενους» (ή «πελάτες» ή «χρήστες υπηρεσιών»- πείτε τους όπως θέλετε). Μαζί λοιπόν με την Charity και τον πάστορα αποφασίσαμε να στείλουμε όσα παιδιά μπορούσαμε σχολείο.

Τα κριτήρια που έβαλα ήταν απλά: τα παιδιά να έχουν γραφτεί μια φορά στο σχολείο και λόγω οικονομικής αδυναμίας να έχουν σταματήσει (ο λόγος ήταν ότι η προηγούμενη εγγραφή τους  αποτελούσε μια εγγύηση της δέσμευσης των γονιών στην εκπαίδευση των παιδιών τους), να είναι κορίτσια (αυτό δεν τηρήθηκε, είχαμε τελικά 4 κορίτσια και 6 αγόρια και δυο μικρά- ένα αγοράκι κ ένα κοριτσάκι που ήταν αδερφάκια ενός αγοριού), να είναι από τις φτωχότερες οικογένειες και κατά προτίμηση μονογονεϊκές (δυστυχώς αυτό ήταν το ευκολότερο). Ανέλαβα εξ ολοκλήρου τα έξοδα εγγραφής, τη σχολική στολή, τα βιβλία και την πληρωμή των διδάκτρων. Μάζεψα το μισό ποσό από δωρεές φίλων και συμπλήρωσα εγώ το υπόλοιπο.

Μέσα σε μια εβδομάδα ήμουν με τα παιδιά στο γραφείο του διευθυντή. Ήταν η ωραιότερη και συνάμα η δυσκολότερη  μέρα της ζωής μου στη Νιγηρία. Δώδεκα μικρά κεφαλάκια, δώδεκα χαμόγελα, με κοιτούσαν σα χαμένα, μη πιστεύοντας ότι τα γράφω στο σχολείο. Ο διευθυντής δεν προλάβαινε να σημειώνει  τα ονόματα και κάθε λίγο ρωτούσε από ποια ΜΚΟ είμαι, γιατί κάτι τέτοιο δεν είχε ξαναδεί. Όταν του έλεγα  ότι δεν είμαι από καμία ΜΚΟ αρνούνταν να το πιστέψει. Ο πάστορας δίπλα σκούπιζε συνέχεια τα μάτια του πίσω από τα χοντρά γυαλιά του.

Σε κάποια στιγμή του λέω, αυτά για την εγγραφή. Τώρα θέλω να αγοράσω τα βιβλία για όλα τα παιδιά. Όλα τα βιβλία της χρονιάς;

Όλα, απαντώ. Ένα αγοράκι, γύρω στα 10, ακούγοντας το αυτό, λέει δυνατά- και τα βιβλία; Και αρχίζει  να χειροκροτεί και να φωνάζει στα υπόλοιπα, «και τα βιβλία! και τα βιβλία!» Κοιτούσα κάτω γιατί δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυα μου και δεν ήθελα τα παιδιά να νομίζουν ότι τα λυπάμαι. Ήθελα να είναι μια απλή μέρα- ήδη ένιωθα τόσο άβολα που μια λευκή γυναίκα έγραφε τα παιδιά στο σχολείο.

Λίγο πριν φύγω, ήρθε η μητέρα του δεκάχρονου, η οποία ήταν καθαρίστρια στο σχολείο. Τι ειρωνεία, κάθε μέρα καθάριζε τις αίθουσες, αλλά τα δικά της παιδιά δεν μπορούσε να τα στείλει να μάθουν γράμματα. Ο άντρας της ήταν αλκοολικός και ερχόταν στο σπίτι σπάνια, κι αυτό μόνο για να τη χτυπήσει. Μόλις με είδε έκανε υπόκλιση. Ένιωσα πολύ άσχημα, τη σήκωσα αμέσως και την αγκάλιασα. Μου είπε ότι βοηθώντας την  να ξαναστείλει τα παιδιά της στο σχολείο, τα σώζω από το ξύλο και τη βία του πατέρα τους. Ήθελα να εξαφανιστώ εκείνη την στιγμή, ντρεπόμουν και χαιρόμουν, αλλά κυρίως ντρεπόμουν γιατί ήμασταν όλες μάνες με τον ίδιο πόνο για τα παιδιά μας και ξαφνικά εγώ ήμουν σε θέση υπεροχής χωρίς να το αξίζω.

Γράψαμε όλα τα παιδιά εκείνη την ημέρα. Τους πήραμε καινούριες καθαρές στολές, καλοδεμένα βιβλία, μολύβια και τετράδια. Τη μέρα που ξεκινούσαν τα μαθήματα, ήρθαν από τις 6 το πρωί και χτυπούσαν την πόρτα της Charity να τους δώσει τις στολές τους.

 Και τι όμορφη πού ήταν η μέρα της σχολικής έναρξης! Τα πιο αληθινά χαμόγελα τα είδα εκείνο το πρωί. Την Κυριακή για να γιορτάσουμε το γεγονός, πήγαμε με την Charity και τις γυναίκες του χωριού και αγοράσαμε ρύζι, κρέας, λαχανικά, λάδι και ξύλα. Ο πάστορας μας έδωσε τις τεράστιες κατσαρόλες και το προαύλιο της εκκλησίας, οι γυναίκες μαγείρεψαν για όλο το χωριό και φάγαμε όλοι μαζί - πρέπει να ετοιμάσαμε πάνω από 1000 γεύματα εκείνη την ημέρα.

Αν κοιτάξω πίσω τη ζωή μου, από ό,τι δουλειά έχω κάνει ποτέ με ΜΚΟ ή με διεθνείς οργανισμούς, εκείνη η ημέρα και ίσως  2-3 ακόμα - είναι οι μόνες που υπήρξα χρήσιμη.

Και κρατάω κάτι ακόμα - την άσβεστη δίψα για γράμματα. Τα μεγάλα όνειρα των παιδιών που έλεγαν ότι θα γίνουν δάσκαλοι, γιατροί, μηχανικοί, επιστήμονες. Και πώς να τους πω εγώ ότι ο κόσμος είναι τόσο άδικος και θα σκοτώσει τα όνειρα τους, και θα τα στείλει να δουλεύουν σκλάβοι για 2 δολάρια τη μέρα; Όχι, δεν τους το είπα ποτέ.
Και σήμερα, δύο χρόνια μετά, στην Ελλάδα πλέον, κοιτάζω πίσω και σκέφτομαι ότι για 2-3 τέτοιες στιγμές άξιζε η ζωή μου. Και μετά λέω, όχι είναι τόσο ελάχιστες και παραμένω εδώ ώσπου να γίνω ένα φοβισμένο ανθρωπάκι, απορροφημένο από το σύστημα, που θα κοιτάει «τη δουλίτσα του» και ας έχει χάσει τη ψυχή του. Και να νιώθω άχρηστη μέσα σε αυτά που κάνω και ναγράφω ιστορίες για να μην ουρλιάξω από απόγνωση. Και ήρθε ξαφνικά μια παιδική παράσταση και «ένα παιδί που μετράει τα άστρα» να μου θυμίσει όσα θέλω να μην σκέφτομαι.

Άνθρωποι και ανθρωπάκια

Έξι χιλιάδες διαδήλωσαν στη μικρή πόλη της Καλαβρίας, Ριάτσε, για να δείξουν 

την αλληλεγγύη στο Δήμαρχο Domenico Lucano o oποίος τέθηκε σε κατ'οίκον 

 περιορισμό την Τρίτη επειδή ευνοεί την «παράνομη μετανάστευση». 

Ο Lucano έφερε πίσω τη ζωή σε μια ετοιμοθάνατη πόλη, ενσωματώνοντας 

πρόσφυγες και υποστηρίζει ότι βρίσκεται κατηγορούμενος για..... 

«αδίκημα ανθρωπιάς»

Κατά τη δεκαετία του 2000, ο Domenico Lucano ήταν ένας από τους πρώτους 

που προστάτευε τους πρόσφυγες για να αναβιώσει το χωριό του των 

1.800 κατοίκων.                        

Όλα ξεκίνησαν το 1998, όταν ένα σαπιοκάραβο με 100 Κούρδους προσάραξε σε 

μια παραλία, λίγα χιλιόμετρα από το Riace. Ο Domenico Lucano, ο οποίος δεν 

ήταν ακόμη τότε δήμαρχος του χωριού, αποφασίζει με τη βοήθεια των φίλων του 

να δημιουργήσουν τον σύνδεσμο Città Futura. Μαζί, οργανώνουν την ανακαίνι-

ση 100 κενών σπιτιών και τα προσφέρουν στους πρόσφυγες. Εξελέγη δή-

μαρχος το 2004 και ανέπτυξε την επαγγελματική κατάρτιση των προσφύγων. 

Αναβίωσε τις τοπικές παραδόσεις των βιοτεχνών, εγκαταλελειμμένων λόγω 

έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού, όπως τα εργαστήρια κεραμικής και υφα-

ντουργίας στα οποία εργάζονται μαζί Ιταλοί εργάτες και πρόσφυγες. 

Παράλληλα δημιουργούνται θέσεις εργασίας στη γεωργία και τις υπηρεσίες 

συντήρησης. Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Domenico Lucano ανακατασκεύασε αυτό 

το μικρό χωριό που εγκαταλείφθηκε από μεγάλη μερίδα των κατοίκων του. 

Έκτοτε, δεκάδες άνθρωποι από το Αφγανιστάν, την Ερυθραία, το Ιράκ κ.ά.

έχουν εγκατασταθεί στο Ριάτσε, γεμίζοντας το σχολείο του και αυξάνοντας 

τον αριθμό των κατοίκων του, προσελκύονταςακόμη και τουρίστες με ατελιέ 

τοπικών βιοτεχνικών προϊόντων, που κατασκεύασαν σε συνεργασία με τους 

παλαιούς κατοίκους του χωριού.

Σήμερα, το ένα τέταρτο των χωρικών είναι πρόσφυγες από τη Σομαλία, το 

Αφγανιστάν, την Ερυθραία, την Αιθιοπία και τη Νιγηρία.

Σύμφωνα με τον Guardian το 2009, λίγο μετά την επανεκλογή του στη δη-

μαρχία και αρκετά χρόνια αφότου ξεκίνησε να υποδέχεται μετανάστες στην 

πόλη του, ο Domenico Lucano πυροβολήθηκε από άγνωστο άνδρα την 

ώρα που έτρωγε σε εστιατόριο με φίλους του. Αργότερα η τοπική μαφία δη-

λητηρίασε δύο από τους σκύλους του, γράφει η Guardian.

Εκείνος αντί να φοβηθεί πείσμωσε. Ανήρτησε στην είσοδο της πόλης μια 

φωτεινή επιγραφή που έλεγε: «Ριάτσε, η πόλη της φιλοξενίας». Η πινακί-

δα υπάρχει ακόμη σήμερα καθώς και μια άλλη πινακίδα που βρίσκεται σε 

κεντρική πλατεία της πόλης και αναφέρει τις 20 χώρες από τις οποίες προέ-

ρχονται οι μετανάστες που φιλοξενούνται εκεί.

Ο  Lucano, ο οποίος το 2010 τιμήθηκε με την διάκριση του τρίτου "καλύ-

τερου δημάρχου του κόσμου" και αναφερόταν μεταξύ των 100 προσωπι-

κοτήτων με την μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο από το περιοδικό Fortune 

το 2016, ενέπνευσε ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς 

και μια τηλεταινία, που αναμένεται να προβληθεί τον Φεβρουάριο στην 

Ιταλία.

«Οι μαφιόζοι σκοτώνουν, και όταν ένας δήμαρχος κάνει καλές πράξεις 

τον συλλαμβάνουν;», αναρωτιέται η κάτοικος του Ριάτσε Ελιζαμπέτα. 

«Ο Μίμο βοήθησε τους πρόσφυγες και τους Ιταλούς», λέει η Γιασμίν, 

η οποία πριν από δύο χρόνια έφθασε στο Ριάτσε από το Πακιστάν.

«Μου έδωσε προοπτική. Προηγουμένως δεν υπήρχε τίποτα», προσθέτει η 

Άντζελα Χριστοδούλου, η οποία διδάσκει βελονάκι στους μετανάστες.
Οι κατηγορίες αφορούν την απευθείας ανάθεση (χωρίς διαγωνισμό) του 

καθαρισμού της παραλίας σε συνεταιρισμό μεταναστών και την τέλεση 

«εικονικών πολιτικών γάμων», για να μπορέσουν ορισμένοι μετανάστες 

να λάβουν άδεια παραμονής. 

Στους εικονικούς γάμους που είχαν προγραμματιστεί, φέρεται να συμπε-

ριλαμβάνεται και εκείνος του αδελφού της συντρόφου του δημάρχου.
Όπως υπογραμμίζει ο ιταλικός Τύπος, όμως, ο Lucano (βάσει των απο-

φάσεων του δικαστικού αρμόδιου για τις προκαταρκτικές έρευνες) δεν 

κατηγορείται, τελικά, για κανένα οικονομικό αδίκημα, όπως υπεξαίρεση 

ή διαφθορά. Η όλη έρευνα αφορά τη χρήση οικονομικών πόρων που από 

το ιταλικό υπουργείο Εσωτερικών, καταλήγουν στην περιφέρεια της Καλα-

βρίας και στους δήμους της, για τη φιλοξενία και στήριξη των μεταναστών.

Ο  Lucano έχει ταχθεί ανοικτά υπέρ της πλήρους ένταξης των μεταναστών 

στις τοπικές κοινωνίες.